Drogisterij de Salamander

De geur van de tijd

In 1782 opende drogist Ruygrock van de Werve zijn affaire in drogerijen, verfwaren en chemicalische stoffen, een nieuwe winkel waar eerder een chirurgijn en een suikerbakker hadden gezeten. Het moet in zo`n winkel bijzonder geroken hebben. Ik zie de oude Cornelis al met een blij gezicht de meest gemene zuren verkopen in kwetsbare glazen flesjes met houten stopje. Met gevaarlijke stoffen moet je gewoon voorzichtig zijn, opletten dat je de walm niet inademt. Veel gebeurde daarom ook buiten op de stoep.

De wereld was in die dagen trouwens ook niet zonder gevaar. Patriotten en Orangisten gingen elkaar in een kleine burgeroorlog te lijf, daarna kwam de Franse inval en de Napoleontische overheersing. Dat gaf natuurlijk stress en angst, in die dagen sprak men van een zenuwtoeval of geestvervoering. De drogist had daarvoor een probaat middel: Hoffmanns druppels, een mengsel van alcohol en ether. Bij het bereiden zal een uiterst penetrante geur zich hebben verspreid. Voor de spanningen op de maag waren er kruidenmengsels met korianderzaad, het gekneusde zaad rook veel plezieriger.

Kruiden, specerijen en etherische oliën geven de meest bijzondere geur aan de Salamander, ook nu nog. Kruidnagel, anijszaad, pepermuntolie, spijkolie en petit-grain werden in verschillende recepten gebruikt. Petit-grain is bijvoorbeeld onmisbaar in Eau de cologne. Dat Keulse water was toen ook een onmisbaar artikel een tijd van pruiken, korsetten degelijke kleding die niet zo vaak werd gewassen en airco en douche nog niet bestonden.

Boeren rond Delft

In een winkel zie je elke dag veel mensen. Soms komen ze vaak of nog iets vaker, anderen slechts af en toe… en dan opeens niet meer. Soms herken je aan de combinatie van artikelen opeens de partner van een klant, je ziet kinderen opgroeien. Ook toeristen komen speciaal terug. Wat ik maar zeggen wil; bij de Salamander kun je de klanten nog kennen.

Deze week ontmoette ik in de winkel de zoon van Boer Moerman. Hij was verbaasd dat ik bij de eerste introductie al wist wie hij was, of liever wie zijn vader was. Boer Moerman woonde op Abtswoude, nu een woonwijk van Delft met wat meer dan gemiddeld groen, maar ooit was daar het hart van de Hollandsche zuivel productie. Eens per week kwam de oude boer, kromgegroeid maar van geen ophouden wetend, naar Delft om inkopen te doen (altijd een rol King pepermunt) en om zijn boter, kaas en karnemelk te verkopen bij z’n oude adresjes. Heerlijk!!

Boeren waren altijd belangrijk voor de stad. Hier was het Boterhuis, de Waag en de Beestenmarkt. Nu horeca locaties, toen…. Ach een herinnering. Ook voor de Salamander waren de boeren belangrijk, gewaardeerde klanten die koffie kregen. Dan kwamen de vragen; ‘de koe heeft een komkommertong, wat doen we eraan drogist?” Koeien met ontstoken uier, koeien die bloedwateren “kwaad kwartier”…. Mijn overgrootvader stond bekend als een kenner van de ziekten van het vee. Nazaten komen nog wel eens vragen of we zo’n oud recept nog kunnen maken. Honderd jaar geleden begonnen we ook de boeren te bezoeken. Mijn grootvader en zijn compagnon/zwager hadden elk een route langs de boeren. Als ze het erf op fietsten riepen ze luid: “Muller mevrouw”, dan kwam de boerin met het lijstje en later in de week werd het dan gebracht.

Met het groeien van de stad verdwenen de meeste boeren rond Delft. De zoon van Moerman zit nu in Maasland. Aan de Rotterdamse weg woonden de broers en zusters de Zeeuw in de Hammen woning, de mooie poort is recent weer in oude glorie hersteld. Het waren boeren in hart en nieren en ook doorzetters. Hun weilanden veranderden stukje bij beetje in de TU-wijk maar tot het laatst hielden ze een paar koeien, gewoon omdat ze de beesten niet wilden missen. Op donderdag kwam dan de jongste dochter naar de Markt voor boodschappen, als het weer het toeliet altijd in mooie zomerjurk. “De broer hoest weer zo, heb je wat goeds?” Een andere keer zei ze: “kijk eens naar m’n hand”, er miste een pink. “Opengehaald aan een spijker in de stal, het bloedde wel een beetje, ik dacht even likken en weer doorgaan” Klagen deed ze niet toen de dokter zei dat de ontsteking te erg was om de vinger te redden.

Tegenwoordig staan op de Markt de paarden van Koetsier Toon Paap. Voor die edele dieren maken we speciaal een kruidencombinatie voor droes en weerstand want ook paarden kunnen last hebben van verkoudheden en virussen.

Juli 1992, Zondagmorgen.

We wonen boven de winkel en gingen op weg naar een dagje in de buitenlucht. Ik had nog niets in de gaten maar mijn vriendin zag, door het kelderraam een gifgroene slangachtige damp kronkelen. Het leek niet raadzaam om onbeschermd op onderzoek te gaan dus belde ik de brandweer met de melding dat er een ongewilde chemische reactie had plaatsgevonden.

Van de brandweerkazerne aan de Westlandse weg naar de Markt is geen grote afstand, maar toen ik de telefoon had neergelegd hoorde ik de sirene al naderbij komen. Even later stond de calamiteiten wagen met aanhanger voor de deur en daalden 2 brandweermannen in beschermende pakken en perslucht af naar onheilsplek.

Al snel bleek de bron te liggen in de “Chemo box”. Oudere lezers van de nieuwsbrief herinneren zich vast nog wel dat handige rode bakje waarin je batterijen en ander klein chemisch afval kon verzamelen. Eens in de maand stelde de Chemo Kar zich op een centraal punt op en dan kon je de box en de TL buizen e.d. afgeven. Ook de Salamander kreeg wel eens wat ingeleverd wanneer mensen het liever niet thuis bewaarden. Een lekkend flesje salpeterzuur en wat batterijen was genoeg om deze zondagse rust te verstoren. Zo snel als dat de Brandweer ter plekke was, zo snel was ook de Chemo Box in een afsluitbare op de ketel op de aanhanger geplaatst om afgevoerd te worden. Mevrouw Lobbia van de IJssalon “La Venezia” was op het geluid van de sirene afgekomen…. Eindelijk gebeurde er iets op de Markt, maar ze was toch wel blij dat het geen grote ramp was, en wij konden toch nog vrij vlot genieten van de vrije zondag.

Uit de 'oude' doos

De Salamander is de oudste nog in bedrijf zijnde Drogisterij met een chemist-specialisatie. In de zeventiende eeuw was dat de plek waar chemicaliën bereid, verfijnd en verkocht werden. Hier zie je een afbeelding van zo'n chemist bezig in z"n laboratorium om een mooi pigment te maken voor een van de delftse schilders. (Met dank aan onze dansende historica Barbara van Gelder die de zeventiende eeuw doet leven)

De vijzel van de Salamander

Deze Vijzel komt uit 1759, nog ouder dan onze winkel dus! De vijzel en stamper, de laatste is ook nog aanwezig, was het werktuig van de drogist/chemist. Chemicaliën, wortels en kruiden werden hierin gestampt. Inmiddels is het niet weg te denken als plek voor lekkere zakjes drop!

De weegschaal van de Salamander

Vroeger liet men zich wegen bij de drogist. Het gewicht kreeg je dan in ponden mee op een “weegkaartje”. Nog steeds komt men zich soms wegen op onze klassieke precisieweegschaal!

Lippenkoekjes

Lippenbalsem kennen we tegenwoordig keurig in staafjes. Vroeger was dat echter handwerk en heette het “lippenkoekjes” omdat het de vorm van een koekje had zoals te zien aan de mallen!